Twierdzenie Coase’a to teoria opisująca teoretyczne rozwiązanie problemu kosztów zewnętrznych (sytuacji, gdy działalność jednego podmiotu wpływa negatywnie na drugi). W tej teorii, gdy działalność jednego podmiotu szkodzi drugiemu, to rozwiązanie tego sporu powinno być podyktowane przez analizę kosztów i strat oraz negocjacje pomiędzy tymi podmiotami. Jej autorem jest Ronald Coase.
Przykład
Weźmy jako przykład hipotetyczną sytuację, w której zakład mięsny składuje odpady (zanim te zostaną zutylizowane) na zewnątrz. Z tego powodu tworzy się niemiły zapach, który przeszkadza sąsiadującym zakładowi SPA.
W takiej sytuacji rodzi się konflikt interesów. Z jednej strony działalność zakładu mięsnego szkodzi interesom SPA, z drugiej strony, jeśli miałby on zająć się odpadkami i np. składować je w innym miejscu lub szybciej utylizować, to spowodowałoby to dodatkowe koszty, a tym samym ich stratę.
I tutaj wkracza twierdzenie Coase’a, które mówi o tym, że rozwiązaniem problemu jest rachunek zysków i strat obu tych firm, i dojście do porozumienia dzięki negocjacjom.
Jako pierwszą rozważmy sytuację, w której problem leży po stronie SPA i traci ono 1000 zł miesięcznie. W takiej sytuacji mogą negocjować rozwiązanie problemu np. przeniesienie miejsca składowania odpadków, czy też szybszą utylizacja i jednocześnie zapłacić za to zakładowi mięsnemu. Dopóki koszt takich działań będzie niższy niż 1000 zł miesięcznie, to SPA na tym zyska. Innym pomysłem jest inwestycja w rozwiązania, które rozwiążą ten problem po stronie SPA np. zadaszenie większej części terenu, postawienie zapór, które zniwelują zapachy. Tutaj także należy rozważyć opłacalność takich przedsięwzięć.
Możemy też przyjąć założenie, że zakład mięsny nie powinien tam składować odpadów i SPA może zmusić ich do zaprzestania tych działań (np. sądownie). W takiej sytuacji zakład mięsny cały czas może dojść do porozumienia ze SPA. Przykładowo, jeśli oszczędności zakładu wynoszą 3000 zł miesięcznie, to może on płacić SPA za możliwość kontynuowania swoich działań 1500 zł miesięcznie. W ten sposób zarówno SPA odnosi korzyść (rekompensata przewyższa ponoszone straty), jak i zakład mięsny cały czas oszczędza.
Problemy i krytyka
Twierdzenie Coase’a jest krytykowane m.in. ze względu na to, że nie wnosi nic szczególnie odkrywczego, ponieważ strony takich sporów zawsze dążą do efektywnego ich rozwiązania. Jednak nie zawsze możliwe jest dojście do porozumienia, a w takiej sytuacji niezbędne jest wykorzystanie regulacji prawnych, które nie mogą opierać się tylko na maksymalizacji zysków, ponieważ prowadziłoby to do sytuacji, w której nikt nie mógłby być pewien swoich praw.
Natomiast twierdzenie Coase’a pomija całkowicie kwestie prawne (definicje własności, reguły legislacyjne).
Ponadto pełne wdrożenie tego modelu w praktyce wymagałoby zaistnienia całkowicie idealnej, ekonomicznej rzeczywistości, która nie istnieje. Natomiast koszty negocjacji, różnice w sile rynkowej (wielka korporacja kontra mała, lokalna firma), brak idealnego dostępu do informacji to tylko kilka czynników, które sprawiają, że twierdzenie Coase’a często nie sprawdza się w praktyce, jednak jest przedmiotem wielu rozważań i ciekawym spojrzeniem na problem kosztów zewnętrznych.