Schemat ponziego (piramida finansowa) wymaga ciągłego napływu nowych uczestników, którzy lokują swoje środki, tym samym zapewniając napływ pieniędzy. Funkcjonowanie tego przedsięwzięcia jest z góry skazane na niepowodzenie, co wiąże się z utratą przynajmniej części zainwestowanych środków przez inwestorów. Określenie schemat ponziego pochodzi od nazwiska pierwszej w historii piramidy finansowej — Charlesa Ponziego.
Jak działa piramida finansowa?
Do poprawnego działania piramidy finansowej niezbędny jest ciągły napływ nowych uczestników. Piramida działa tym dłużej, im dłużej napływa do niej kapitał, dopóki środki wpływające przewyższają wypłacane. Z tego powodu jej twórcom zależy na pozyskaniu jak największej liczby użytkowników. Ci są zwykle kuszeni zyskami, często ponadprzeciętnymi.
W celu zwiększenia skuteczności działania piramidy często uczestnicy już zwerbowani są zachęcani do tego, żeby werbować kolejnych. Nierzadko oferowane są różnego rodzaju korzyści finansowe, które można zyskać dzięki rekrutacji nowych osób.
Klasyczna piramida finansowa jest łatwa do rozpoznania, ponieważ otwarcie wskazuje na to, że wpłaty nowych uczestników są jedynym źródłem zysków. Jednakże często są one zamaskowane, gdzie następuje pozorne inwestowanie w pewne aktywa np. metale szlachetne. Z tego powodu często uczestnicy dowiadują się o oszustwie, dopiero gdy następują problemy z wypłacalnością lub gdy przedsięwzięcie upadnie.
Znane piramidy finansowe
Warto przyjrzeć się kilku bardziej znanymi piramidom w historii. Na uwagę zasługuje z pewnością pierwsze w historii przedsięwzięcie tego typu, którego założycielem był Charles Ponzi. To od jego nazwiska pochodzi określenie schemat Ponziego. Działał on w Bostonie w 1920 roku i oszukał swoich klientów na kwotę 15 milionów dolarów.
Natomiast największą na świecie piramida została stworzona przez Bernarda Madoffa, która skupiała się na werbowaniu bogatych inwestorów. W momencie upadku liczyła ok. 5 tysięcy użytkowników, którzy wprowadzili do niej kapitał ok. 65 miliardów dolarów. Jest to również stosunkowo świeża piramida, bo jej działalność zakończyła się w szczycie kryzysu w 2009 roku. Działała przez 13 lat i w tym czasie kapitał inwestorów nie został w ogóle zainwestowany.
W Polsce jedną z bardziej znanych piramid jest z pewnością Amber Gold, ponieważ działała stosunkowo niedawno (w latach 2009-2012). Straty spowodowane działalnością tej firmy zostały wycenione na 851 mln złotych. Warto wspomnieć jeszcze o dwóch piramidach działających w Polsce w okresie transformacji systemowej, jest to Galicyjski Trust kapitałowo-Inwestycyjny oraz Bezpieczna kasa oszczędności.