Derywaty czyli instrumenty pochodne to rodzaj instrumentów finansowych, których wartość jest uzależniona od instrumentu bazowego np. akcji, obligacji, walut, surowców. W dzisiejszej gospodarcze instrumenty pochodne są powszechne. Mogą być one wykorzystywane zarówno do zabezpieczania przed ryzykiem, jak i do spekulowania.
Rodzaje instrumentów pochodnych
Obecnie dzielimy instrumenty pochodne w różny sposób. Możemy wyróżnić m.in. podział ze względu na ponoszone ryzyko. Wyróżniamy wtedy instrumenty symetryczne (np. kontrakty terminowe) i niesymetryczne (np. opcje). Pochodne instrumenty symetryczne są, wtedy kiedy obie strony transakcji ponoszą ryzyko w równym stopniu, natomiast instrumenty niesymetryczne są, wtedy kiedy jedna ze stron ponosi większe ryzyko.
Możemy także podzielić derywaty ze względu na stopień złożoności. Tu wyróżniamy instrumenty pierwszej i drugiej generacji. Instrumenty pierwszej generacji opierają się o produkty bazowe, natomiast instrumenty drugiej generacji są oparte na innych instrumentach pochodnych. Oczywiście istnieją także inne podziały instrumentów pochodnych.
Ograniczenia
Instrumenty pochodne są uznawane za jedną z głównych przyczyn kryzysu w 2008 roku. Dlatego też wiele państw po tym kryzysie postanowiło wprowadzić dodatkowe regulacje, głównie na rynku OTC (pozagiełdowym). Na szczycie G20 we wrześniu 2009 roku wprowadzono zmiany dotyczące m.in. obowiązku przekazywania danych o transakcjach instrumentami pochodnymi na rynku OTC do repozytoriów transakcji. Ta zmiana ma umożliwić monitorowanie rynku i analizę ekspozycji na ryzyko.
W Unii Europejskiej to postanowienie wprowadzono w 2012 roku w rozporządzeniu EMIR.
Jak można wykorzystać instrumenty pochodne?
Jednym z podstawowych sposobów na wykorzystanie instrumentów pochodnych jest minimalizowanie ryzyka. Pozwalają one zabezpieczać straty. Są one wykorzystywane także do transakcji arbitrażowych.
Jednocześnie dzisiaj wielu osobom instrumenty pochodne kojarzą się z zarabianiem na spekulacji. Inwestor na podstawie analizy szacuje czy wartość danego instrumentu spadnie, czy też wzrośnie i na tej podstawie otwiera odpowiednią pozycję.
Bardzo często podczas inwestycji w instrumenty pochodne można wykorzystać dźwignię finansową, dzięki czemu osiąganie wyższych zwrotów na spekulacji jest jeszcze łatwiejsze. Jednocześnie trzeba pamiętać, że wykorzystanie dźwigni wiąże się również z większym ryzykiem straty.