Wielka recesja jest terminem, który określa kryzys z XXI wieku, który miał początek w roku 2007. W stanach recesja trwała oficjalnie od grudnia 2007 r. do czerwca 2009 r., co poskutkowało globalną recesją w 2009 r. Do obu tych sytuacji możemy użyć terminu „Wielka recesja”, który notabene jest grą słów od „Wielkiego Kryzysu” mającego miejsce w latach 20. i 30. ubiegłego wieku. Wielka recesja jest uważana za najbardziej znaczący spadek aktywności gospodarczej od czasów wielkiego kryzysu.
[cmsmasters_sidebar shortcode_id=”jnlvyohb25″ sidebar=”midzy-postami-250×300″ classes=”reklamamobile”]
Nazewnictwo, czyli co różni recesję od kryzysu?
Wielki Kryzys, który miał miejsce w XX wieku, doprowadził do spadku PKB USA o ponad 10%, natomiast stopa bezrobocia osiągnęła aż 25%! W przypadku Wielkiej Recesji spadki PKB też były niemałe – 0,3% w 2008 r. oraz 2,8% w roku 2009. Bezrobocie natomiast osiągnęło poziom 10%.
Dlatego, pomimo że nie istnieją określone kryteria, które pozwalają odróżnić kryzys od recesji, to wśród ekonomistów panuje zgodność, że spowolnienie to nie osiągnęło stanu depresji. Jednakże jest to bez wątpienia najgorsze spowolnienie w USA i na świecie w ostatnich latach, dlatego też można nazwać je „Wielką recesją”. W Polsce ten termin nie jest tak powszechnie używany, ponieważ skutki kryzysu nie były tak odczuwalne, jak na zachodzie.
Powody wielkiej recesji
Źródła wielkiej recesji upatruje się już pod koniec 2000 r. kiedy to w stanach Zjednoczonych nastąpił tak zwany boom mieszkaniowy. Instytucje finansowe zaczęły wprowadzać na rynek papiery wartościowe zabezpieczone hipoteką oraz inne produkty pochodne, na niespotykaną do tej pory skalę. Wszystko wyglądało dobrze, do momentu załamania rynku nieruchomości w roku 2007. Na jego skutek papiery wartościowe straciły znacznie na wartości, co z kolei zagrażało wypłacalności banków oraz innych instytucji finansowych.
Globalne skutki kryzysu były odczuwalne w światowej gospodarce już w roku 2007, jednak to bankructwo Lehman Brothers (czwartego co do wielkości banku inwestycyjnego w USA), które miało miejsce we wrześniu 2008 roku, przyspieszyło rozprzestrzenienie się kryzysu na cały świat, zwłaszcza na Europę.
Wielka Recesja w stanach doprowadziła do utraty ponad 7,5 miliona miejsc pracy, co spowodowało podwojenie stopy bezrobocia, która osiągnęła poziom 10%. Ponadto amerykańskie gospodarstwa domowe w wyniku spadków na giełdzie straciły około bilionów dolarów wartości netto.
Niektórzy ekonomiści uważają, że uchylenie ustawy Glass-Steagall (która m.in. zabraniała bankom komercyjnym angażować się w bankowość inwestycyjną) również przyczyniła się do recesji.
Czy wielkiej recesji można było zapobiec?
Według raportu Financial Crisis Inquiry Commission z 2011 roku można było uniknąć Wielkiej Recesji. Autorzy raportu podali kilka kluczowych czynników, które według nich były kluczowe do powstania kryzysu.
Pierwszym z nich był brak regulowania sektora finansowego przez rząd. Obejmowało to m.in. niezdolność FED-u (Systemu Rezerwy Federalnej w USA) do ograniczenia ilości kredytów hipotecznych. Zbyt wiele firm finansowych podejmowało zbyt duże ryzyko, udzielając kryzysu (niektórzy żartobliwie określają, że wystarczyło żyć, żeby otrzymać kredyt).
Firmy inwestycyjne, które umożliwiały wzięcie kredytu poza bankiem, stały się konkurencją dla banków, jednak nie podlegały one takiej samej kontroli i regulacji. Gdy ten system zawiódł, to wynik wpłynął na przepływ kredytów do konsumentów i przedsiębiorstw.
Inną przyczyną wskazaną przez raport było m.in. nadmierne zaciąganie pożyczek zarówno przez konsumentów, jak i korporacje.
Zapobieganie skutkom recesji
W celu zapobiegnięcia rozwojowi kryzysu szybkie działania podjął System Rezerwy Federalnej (FED) oraz inne banki centralne. FED obniżył kluczową stopę procentową do prawie zera w celu zwiększenia płynności. Jednak znacznie bardziej nadzwyczajnym krokiem było zapewnienie bankom 7,7 biliona dolarów pożyczek nadzwyczajnych. Działania te spotkały się z krytyką, jednak wielu ekonomistów zgadza się z tym, że zapobiegły one większym szkodom dla światowej gospodarki.
Oczywiście wprowadzone zostały również nowe ustawy i rozporządzenia finansowe, które miały zapobiec takim sytuacjom w przyszłości. Z pewnością jedną z największych zmian jest ustawa Dodda-Franka, która weszła w życie w roku 2010 i dała rządowi większą władzę nad sektorem finansowym. Jednak niektóre elementy tej ustawy zostały uchylone w jej nowelizacji podczas prezydentury Donalda Trumpa, który uważał, że nadmierne regulacje szkodzą branży finansowej.