Inflacja to proces obniżania wartości pieniądza w gospodarce, skutkujący obniżeniem jego siły nabywczej i wzrostem średniego poziomu cen w długoterminowej perspektywie czasowej. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja, gdy wartość pieniądza rośnie, przez co wzrasta jego siła nabywcza.
Przyczyny inflacji
Jedną z głównych przyczyn inflacji jest nadmierna ilość pieniądza w gospodarce — gdy jego ilość rośnie w porównaniu z podażą dóbr. Jest to często skutek emisji pieniądza przez bank centralny lub jego kreacja w bankach komercyjnych. Może to być również odpowiedź na problemy finansowe, w jakich znajduje się państwo i próba łatania deficytu budżetowego. Jest to najczęstsza przyczyna hiperinflacji (gdy siła nabywcza pieniądza bardzo szybko spada, ceny rosną o co najmniej 50% miesięcznie).
Jednocześnie inflacja nie musi wiązać się ze wzrostem podaży pieniądza. Za wzrost średniego poziomu cen mogą odpowiadać również inne czynniki, jak:
- wzrost cen artykułów importowanych
- wzrost cen surowców energetycznych
- ograniczenie podaży
- wysokie obciążenia podatkowe
Również monopole mogą prowadzić do wzrostu średnich cen, który będzie skutkował inflacją.
Skutki inflacji
Inflacja ma wiele negatywnych skutków zarówno społecznych, jak i ekonomicznych. Przede wszystkim posiadane pieniądze tracą na wartości, dlatego też inflację określa się mianem „ukrytego podatku”. Wzrost cen negatywnie wpływa na życie osób, których dochody nie podlegają waloryzacji lub gdy wzrost płac jest wolniejszy niż wzrost cen.
Najbardziej niebezpieczny jest wysoki poziom inflacji. Prowadzi on do szybkiego wzrostu cen, co wiąże się z dodatkowymi kosztami, które firmy muszą ponieść, żeby je waloryzować. Podczas inflacji bardzo często podnoszenie płac nie idzie w parze z waloryzacją cen, z tego powodu sytuacja ekonomiczna wielu osób się pogarsza. Mniejsze środki do życia przekładają się na ich możliwości finansowe — konsumpcja spada, co przekłada się na dochody przedsiębiorstw. Natomiast ich mniejsze zyski prowadzą do zwolnień lub obcięcia płac. Zmniejszona stabilność działania firm przekłada się na osłabienie aktywności gospodarczej.
Wysoka inflacja może prowadzić również do trudności w rozliczaniu transakcji zagranicznych.
Jaki jest odpowiedni poziom inflacji?
Przeciwieństwem inflacji jest deflacja, gdy wartość pieniądza zyskuje na wartości. Jednak to również nie jest to pozytywne dla gospodarki. Gdy wartość pieniądza rośnie, to może skłaniać ludzi do ograniczenia konsumpcji i większego oszczędzania. To z kolei przekłada się na niższy popyt, co przełoży się na wolniejszy wzrost gospodarczy.
Dlatego też obecnie banki centralne dążą do utrzymania dodatniej inflacji, jednocześnie na niskim poziomie. W tym celu wyznaczane są cele inflacyjne. W Polsce NBP wyznaczył jako cel inflacyjny poziom 2,5% z możliwością odchylenia o 1 punkt procentowy w górę lub w dół. Jest to stała wartość od 2004 roku.