Jak doskonale wiadomo spółki akcyjne pozyskują kapitał na swój rozwój poprzez emisję akcji. Są one określane, jako papiery wartościowe i mają charakter zarówno majątkowy, jak i niemajątkowy. Co jednak bardzo istotne, przedsiębiorstwo może – a w pewnych przypadkach nawet musi – akcje te unieważnić, albo wręcz umorzyć.
Na czym zatem polega umorzenie akcji w spółce akcyjnej? Co kryje się pod tym pojęciem? Przekonamy się poniżej:
Umorzenie akcji – co to znaczy?
Umorzenie akcji jest czynnością spółki prowadzącą do prawnej likwidacji, czyli unicestwienia niektórych lub wszystkich akcji w kapitale zakładowym. Czynność ta odbywa się za wynagrodzeniem lub bez wynagrodzenia. Razem z likwidacją akcji dochodzi do unicestwienia nie tylko samej akcji, jako części kapitału zakładowego, ale także praw obligacyjnych i organizacyjnych oraz obowiązków z nią związanych. 
Umorzenie akcji w spółce akcyjnej jest związane z bardzo istotnymi skutkami prawnymi i finansowymi w zakresie wysokości jej kapitału zakładowego. Przeprowadzenie umorzenia w sposób prawidłowy, wymaga obniżenia kapitału zakładowego.
Umorzenie akcji a unieważnienie
Umorzenie należy odróżnić od unieważnienia akcji. Przez umorzenie akcji należy rozumieć nie fizyczną likwidację dokumentu akcji, lecz praw w nim inkorporowanych. Jednakże wskazane jest aby łącznie z umorzeniem nastąpiło unieważnienie jej dokumentu. Ma to na celu uniemożliwienie jego ponownego wprowadzenia do obrotu.
Rodzaje umorzenia akcji
Umorzenie akcji w spółce akcyjnej może następować w sposób:
- Dobrowolny
- Przymusowy
- Automatyczny
- Ustawowy.
Dobrowolne umorzenie akcji
Dobrowolne umorzenie akcji w drodze jej nabycia przez spółkę może następować zarówno za wynagrodzeniem, jak również bez takiego wynagrodzenia. Umorzenie akcji za wynagrodzeniem wymaga uchwały Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy, w której zostanie określona wysokość wynagrodzenia, podstawa prawna umorzenia akcji oraz sposób obniżenia kapitału zakładowego.
W przypadku jednak, gdy umorzenie akcji następuje bez wynagrodzenia, w uchwale należy wskazać uzasadnienie dla umorzenia akcji bez takiego wynagrodzenia. Umorzenie dobrowolne może być dokonane wyłącznie raz w roku obrotowym. Dobrowolne umorzenie akcji wymaga powzięcia uchwały przez Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy oraz jej ogłoszenia.
Przymusowe umorzenie akcji
Przymusowe umorzenie akcji charakteryzuje się tym, iż zgoda akcjonariusza, którego akcje będą umorzone nie jest wymagana. Co istotne, ten rodzaj umorzenia akcji zawsze musi być dokonywany za wynagrodzeniem, przy czym przepisy prawa przewidują, iż wynagrodzenie nie może być niższe od wartości przypadających na akcję aktywów netto za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o dywidendę dla akcjonariuszy.
Jeżeli przymusowy wykup akcji miałby zostać dokonany na skutek zmiany statutu spółki, nie może on obejmować akcji objętych przed wpisem tej zmiany do Krajowego Rejestru Sądowego. Podobnie jak dobrowolne umorzenie akcji, także przymusowe umorzenie akcji wymaga powzięcia uchwały przez walne zgromadzenie akcjonariuszy oraz jej ogłoszenia.
Automatyczne umorzenie akcji 
Automatyczne umorzenie akcji może być dokonane wyłącznie wtedy, gdy w statucie przewidziano zdarzenie, którego zaistnienie skutkuje możliwością przeprowadzenia umownego umorzenia akcji.
Podobnie jak umorzenie przymusowe, także umowne umorzenie następuje za wynagrodzeniem nie niższym niż wartość przypadających na każdą akcję aktywów netto za ostatni rok obrotowy spółki, pomniejszonych o wysokość dywidendy.
W przypadku omawianego trybu umorzenia akcji, odmiennie jak w trybach opisanych powyżej, uchwała Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy nie jest podejmowana. W takim przypadku to zarząd podejmuje uchwałę o obniżeniu kapitału zakładowego.
Ustawowe umorzenie akcji
Ustawowe umorzenie akcji dokonywane w przypadkach określonych przez ustawę. Może mieć miejsce między innymi w przypadku nabycia akcji własnych.
Przyczyny umorzenia akcji
Przyczyny umorzenia zależą od okoliczności i mogą być wymuszone przez obowiązujące prawo bądź zaistniałe w spółce warunki ekonomiczne. Umorzenie akcji w spółce akcyjnej może wynikać z potrzeby:
- Wyrównania straty bilansowej (poprzez umorzenie części posiadanych akcji własnych, spółka obniża swoje pasywa)
- Amortyzacji aportów (a także wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych lub decyzji administracyjnych, w tym koncesji, co daje możliwość stopniowego zwrotu wkładów akcjonariuszom)
- Wystąpienia wspólnika ze spółki
- Wyłączenia niechcianego wspólnika ze spółki
- Konieczności umorzenia akcji własnych.
Skutki umorzenia akcji
Jak już zostało wspomniane, umorzenie akcji skutkuje unicestwieniem wszelkich praw, które wynikają z jej posiadania. Co do zasady, spółka ma obowiązek wypłacić akcjonariuszowi wkład za umorzone akcje. Jednakże spółka może być zwolniona z obowiązku do dokonania wypłaty wkładu w przypadku umorzenia dobrowolnego.
Skutkiem umorzenia może być również wystąpienie akcjonariusza ze spółki. Wtedy następuje całkowite umorzenie tylko tych akcji, które do niego należą. Ponadto umorzenie tylko części akcji sprawia, że pozostała część nie jest równa kapitałowi zakładowemu spółki. Wówczas należy obniżyć ten kapitał o wartość umorzonych akcji. 
Dodatkowo, statut spółki może stanowić, że w zamian za umorzone akcje akcjonariusz otrzyma świadectwa użytkowe. Stanowią one tytuły uczestnictwa w zysku. Dzięki temu osoba, której akcje zostały umorzone, nadal ma prawo do uczestniczenia w zyskach spółki i jej nadwyżce.
Podkreślić trzeba jednak, że świadectwo użytkowe, poza uprawnieniem do uczestniczenia w zyskach, nie przewiduje żadnych praw korporacyjnych. Jest to więc swoiste uprzywilejowanie dawnego akcjonariusza, ponieważ poza zwrotem wkładu zachowuje on prawo do udziału w zyskach.