Finanse to szeroki termin, który ogólnie opisuje badania na temat systemu pieniężnego, inwestycji, różnych działań na rynku finansowym. W celu ułatwienia rozmów na temat finansów można je podzielić na kilka odrębnych kategorii. Możemy wyróżnić m.in. finanse publiczne, finanse korporacyjne, finanse osobiste. Należy jednocześnie zauważyć, że badania na temat finansów stale się rozwijają, czego skutkiem jest stosunkowo młody obszar finansów społecznych.
W kontekście finansów warto wspomnieć jeszcze o terminie finansów behawioralnych, który ma na celu zidentyfikowanie poznawczych przyczyn decyzji finansowych takich jak np. emocje.
[cmsmasters_sidebar shortcode_id=”jnlvyohb25″ sidebar=”midzy-postami-250×300″ classes=”reklamamobile”]
Pojęcie finansów a pojęcie ekonomii
Pomimo że tematy związane z finansami istniały od bardzo dawna, to finanse, jako odrębna gałąź ekonomii (w teorii i praktyce) powstała w latach 40. i 50. XX wieku. Duży wpływ na to miały m.in. prace Markowitza, Tobina czy też Sharpe’a.
Wiele osób może zastanowić się czym różni się pojęcie „ekonomii” oraz „finansów”. Oba te terminy są ze sobą mocno powiązane i na siebie wzajemnie wpływają. Dlatego też często inwestorzy śledzą informacje ekonomiczne, ponieważ one w dużym stopniu wpływają na rynki.
Ekonomia jest ogólnie rzecz biorąc, pojęciem szerszym. Opisuje ona bardziej sposób, w jaki region np. kraj lub rynek funkcjonuje. Natomiast finanse koncentrują się bardziej na określonej firmie lub branży. Jednocześnie ekonomia jest ściśle powiązana z finansami. Jeżeli przykładowo producent podniesie ceny samochodów, to zgodnie z zasadami ekonomii konsumenci będą kupować tych samochodów mniej niż wcześniej. Jeżeli zostaną odkryte nowe sposoby np. upraw zboża, które sprawią, że uprawy staną się bardziej wydajne, to cena zboża spadnie, ponieważ będzie go więcej na rynku.
Historycznie ekonomia jest zagadnieniem bardziej teoretycznym, natomiast finanse bardziej praktycznym. Jednak w ciągu ostatnich 20 lat to rozróżnienie stało się mniej wyraźne. Dlatego można uprościć, że finanse to po prostu jedna z gałęzi ekonomii.
Czy finanse to nauka?
Wiele osób może zastanawiać się, czy finanse to dziedzina naukowa. Odpowiedź brzmi — jak najbardziej. Korzenie finansów sięgają przede wszystkim statystyki i matematyki. Wiele teorii finansowych przypomina formuły matematyczne. Oczywiście finanse czerpią również z innych nauk takich jak np. psychologia (i wspomniany wcześniej termin finansów behawioralnych).
Niemniej współczesne teorie finansowe powstają w dużej mierze na podstawie statystyki oraz matematyki. Dlatego, pomimo że finanse nie są dziedziną nauki taką jak fizyka, czy też chemia, to jednak teorie finansowe, modele finansowe posiadają solidne podstawy naukowe.
Jednocześnie należy pamiętać, że na świat finansów wpływa tak zwany czynnik ludzki. Dlatego nie zawsze finanse działają w zgodzie z opracowanymi teoriami. Przykładem mogą być różnego rodzaju kryzysy takie jak np. Czarny poniedziałek mający miejsce 19 października 1987 roku, czy też czarny czwartek mający miejsce 24 października 1929 r. W wyjaśnieniu tych zjawisk z pewnością będzie pomocny rozwój psychologii, ponieważ ta nauka ma coraz większe znaczenie w świecie finansów.
Badania już to pokazują. Na nastroje inwestorów wpływ mają tak pozornie banalne czynniki, jak ładna pogoda. Co więcej — te czynniki mają realne odzwierciedlenie w rynku. Możemy zaobserwować na rynkach finansowych tak zwany efekt styczniowy — jest to model cen akcji, gdzie cena spada pod koniec jednego roku kalendarzowego i rośnie na początku następnego.
Przejdźmy teraz do omówienia poszczególnych gałęzi finansów.
Finanse publiczne
Finanse publiczne obejmują zasoby pieniężne państwa. Środki państwowe pochodzą głównie z:
- Danin publicznych (np. różnego rodzaju podatki, składki).
- Majątku publicznego.
- Przychodów zwrotnych (kredyty, pożyczki oraz emisja papierów wartościowych).
Finanse publiczne odgrywają kluczową rolę w społeczeństwie i rozwoju gospodarczym. Odpowiednie zarządzanie nimi pomaga w dążeniu do sprawiedliwości społecznej oraz osiągnięciu stabilności gospodarczej.
Finanse przedsiębiorstwa
Ten obszar finansów zajmuje się decyzjami finansowymi, inwestycyjnymi podejmowanymi przez przedsiębiorstwa. Wykorzystywane są tu odpowiednie narzędzia oraz metody wspierające podejmowanie odpowiednich decyzji.
Odpowiednie zarządzanie finansowe przedsiębiorstwem to nie tylko zwiększanie zysków i zmniejszanie kosztów, ale również odpowiednie zarządzanie długiem. Właściwe i rozsądne pozyskiwanie i zarządzanie zobowiązaniami finansowymi może pomóc firmie w szybszym rozwoju i osiągnięciu większych dochodów.
Firmy oprócz starania się o kredyty i pożyczki mogą szukać wsparcia inwestorów lub aniołów biznesu, którzy mogą zainwestować w firmę w zamian za procent własności. Co więcej, jeżeli firma się rozwija, to może wyemitować akcje na giełdzie. Przygotowanie pierwszej oferty publicznej (IPO) często wiąże się z dużym napływem gotówki do firmy.
Finanse osobiste
Ta część nauki o finansach zajmuje się badaniem zachowania gospodarstw domowych na rynku finansowym. Zazwyczaj analizuje się aktualną sytuację finansową danego gospodarstwa domowego, przewiduje się potrzeby krótkoterminowe oraz długoterminowe. Finanse osobiste w dużej mierze zależą od zarobków, wymagań życiowych oraz indywidualnych celów i pragnień.
Duże znaczenie w tej dziedzinie finansów mają różnego rodzaju produkty finansowe takie jak karty kredytowe, różnego rodzaju ubezpieczenia, czy też osobista bankowość. Odpowiednie zarządzanie swoim majątkiem jest niezbędne do utrzymania dobrej sytuacji finansowej.
Należy zauważyć, że od wielu lat zwraca się uwagę na duże znaczenie wiedzy na temat finansów w życiu ludzi. Ekonomiści podkreślają dzisiaj, że finanse osobiste stanowią integralną część wyników w makrogospodarce.
Finanse społeczne
Termin finansów społecznych odnosi się zwykle do inwestycji w przedsiębiorstwa społeczne, czyli np. różnego rodzaju organizacje charytatywne. Takie organizacje zamiast bezpośredniej darowizny przybierają formę finansowania kapitałowego lub dłużnego. Inwestor szuka w nim zarówno nagrody finansowej, jak i zysku społecznego.
Często takie formy finansowania obejmują przedsiębiorców w krajach słabiej rozwiniętych. Umożliwiają one przedsiębiorstwom rozwój, jednocześnie przynosząc korzyści lokalnej gospodarce.
Finansowaniem społecznym nazywa się też często crowdfunding, gdzie przedsiębiorca organizuje zbiórkę na swój projekt (niekoniecznie biznesowy) i każda osoba może wpłacić dowolną kwotę (najczęściej otrzymując jakąś nagrodę w zależności od wpłaconej kwoty).
Finansowanie behawioralne
Jest to dziedzina ekonomii behawioralnej, w której duże znaczenie odgrywa psychologia. Ma ona na celu m.in. wyjaśnić anomalie na giełdzie (poważne wzrosty lub spadki cen akcji). Celem tej dziedziny nauki jest zrozumienie, dlaczego ludzie podejmują pewne decyzje finansowe.
Finansowanie behawioralne obejmuje bardzo wiele pojęć i zagadnień. Jednak do kluczowych należą:
- Rachunkowość psychiczna — odnosi się do skłonności do przydzielania pieniędzy na określone cele.
- Zachowanie stada — określa tendencję do naśladowania zachowań ludzi pod względem finansowym.
- Kotwiczenie — polega przypisywaniu poziomu wydatków do pewnego odniesienia. Przykładowo osoba, która lepiej się ubiera, jest postrzegana jako zamożniejsza.
- Wysoka samoocena — odnosi się do tego, jak postrzegamy siebie. Przykładowo odnosząc dobre efekty w inwestycjach, oceniamy siebie lepiej, niż gdy nasze wyniki są słabe.
Podsumowanie
Z całą pewnością finanse to bardzo szerokie pojęcie. Tu przyjrzeliśmy się mu z szerszej perspektywy. Jednak w naszym dziale edukacyjnym znajdziesz szerzej opisane poszczególne pojęcia, z którymi mogłeś się tu spotkać.