Podatek VAT to podatek od wartości dodanej (skrót z ang. Value Added Tax), jest on pobierany na każdym etapie obrotu towarem (lub usługami), jednocześnie jest skonstruowany w ten sposób, że nie nakłada się na siebie. Możliwe jest odliczenie podatku, który został pobrany na poprzednich etapach.
Jak działa podatek VAT?
Najłatwiej jest zaprezentować go na przykładzie. Załóżmy prosty schemat:
- Hurtownia kupuje rolki i inny sprzęt sportowy od producenta.
- Sklep sportowy zaopatruje się w asortyment robiąc zakupy w hurtowni.
- Klient kupuje rolki i kask w sklepie.
Jak wygląda płacenie podatku VAT w takim łańcuchu? Załóżmy, że hurtownia kupiła kask i rolki za łączną kwotę 120 zł netto. Należy do tej sumy doliczyć 23% podatku VAT (W tym wypadku jest to 34,5 zł), czyli łącznie zapłaciła 154,5 zł.
Hurtownia sprzedaje sklepie ten sam zestaw za 220 zł netto. Do tej sumy należy doliczyć podatek VAT, który wynosi 50,6 zł. Jednocześnie podatek VAT, który musi zapłacić jest pomniejszony o VAT zapłacony przy zakupie (VAT do zapłacenia=VAT należny—VAT naliczony). W tym wypadku hurtownia musi zapłacić 16,1 zł podatku VAT (50,6-34,5=16,1).
Sklep natomiast postanawia sprzedać ten zestaw za 319 zł brutto (z już naliczonym podatkiem VAT). W tę cenę wliczone jest 59,65 zł podatku VAT. Jednocześnie sklep nie musi płacić całego VAT-u do urzędu skarbowego, może odliczyć wcześniej naliczony podatek VAT (50,6 zł), więc do urzędu zapłaci tylko 9,05 zł (59,65-50,6=9,05).
Ten przykład pokazuje, że jednostka na każdym etapie płaci podatek VAT tylko i wyłącznie za wartość dodaną (różnice pomiędzy ceną sprzedaży, a zakupu). Jednocześnie od podatku możliwe jest odliczenie VAT z innych kosztów działalności np. opłat za media.
Krytyka podatku VAT
Podatek VAT spotyka się z szeroką krytyką. Zwraca się uwagę na to, że VAT uderza przede wszystkim w konsumentów, na czym cierpią szczególnie osoby w trudnej sytuacji materialnej. Natomiast firmy znajdują różne sposoby, żeby optymalizować płacony podatek. Wykorzystują one fakt, że VAT można odliczyć i w ten sposób np. księgują faktury na usługi, które nie są wykonywane po to, żeby obniżyć VAT do zapłacenia.
Ponadto istnienie różnych stawek podatku VAT, w tym VAT-u zerowego sprzyja także istnieniu karuzeli Vatowskich, które są sposobem na wyłudzanie zwrotów podatku VAT.
W wielu krajach m.in. w Polsce VAT jest krytykowany ze względu na wysokie stawki. Często jest również krytykowany ze względu na poziom skomplikowania. Niejasne i nieprzejrzyste zasady, które dodatkowo podlegają ciągłym zmianom, narażają firmy na dodatkowe koszty (które przekładają się na finalną cenę produktów) oraz kary, jeśli zostanie popełniony błąd podczas naliczania VAT-u. Z powodu zawiłości spada również efektywna stawka VAT-u.