Pojęcie i historia Bitcoina
Bitcoin jest pierwszą i, jak dotąd, najpopularniejszą, kryptowalutą, która stanowi formę pieniądza korzystającą z kryptografii celem kontrolowania zarządzania nią, bez udziału i nadzoru centralnych organów regulacyjnych. Za twórcę bitcoina uznawany jest Satoshi Nakamoto, który 31 października 2008 r. zamieścił w sieci swój Manifest zatytułowany „Bitcoin: Elektroniczny system pieniężny peer-to-peer”, przedstawiający metody wykorzystania sieci P2P do stworzenia „systemu elektronicznych transakcji nieopartych jedynie na wzajemnym zaufaniu”. Wykorzystanie sieci P2P umożliwia użytkownikom dokonywanie wymiany wartości bez pośrednictwa jakichkolwiek firm czy instytucji, gdyż sieć bitcoin wysyła płatności online bezpośrednio od nadawcy do adresata.
[cmsmasters_sidebar shortcode_id=”jnlvyohb25″ sidebar=”midzy-postami-250×300″ classes=”reklamamobile”]
Na wzmianki dotyczące bitcoina można było natrafić w Internecie już w 2008 r., jednakże wówczas były to informacje o niewielkim znaczeniu, pojawiające się jako ciekawostki, np. na forach dyskusyjnych. Nie znano i nie rozumiano zagadnień związanych z wirtualną, zdecentralizowaną walutą, która mogłaby mieć zastosowanie w realnym świecie, dlatego z technicznego punktu widzenia funkcjonowanie bitcoina nie było brane pod uwagę.
Sieć bitcoina powstała w styczniu 2009 r. Wraz z nią pojawił się także pierwszy klient BTC. Satoshi Nakamoto wykopał pierwszy blok bitcoinów mający wartość 50 BTC, który obecnie jest określany mianem Genesis. Pierwszy kurs bitcoina został ustalony 5 października 2009 r. na podstawie kosztu jego wydobycia. Za 1 USD można było kupić 1309 BTC.
Pierwszą osobą, która wykorzystała bitcoina w celach konsumpcyjnych, był programista Laszlo Haneycz. 22 maja 2010 r. zapłacił on w restauracji Papa John’s Pizzas w Jacksonville na Florydzie 10.000 BTC za 2 pizze. Wówczas była to równowartość ok. 30 USD. Natomiast pierwsza giełda „Bitcoin Market” powstała w lutym 2010 r., jednakże nie była ona zbyt popularna. Największą giełdą wymiany bitcoina była przez szereg lat uruchomiona 17 lipca 2010 r. giełda Mt.Gox, gdzie na pierwszej sesji kurs BTC został ustalony na poziomie 0.05 USD. Bitcoin, który początkowo był walutą niszową, zaczął stawać się coraz bardzie popularny.
Pojawienie się bitcoina wywołało szereg zdarzeń, m.in. zmianę prawa, mimo iż już wcześniej wykorzystywano Internet do tworzenia niezależnych systemów finansowych, takich jak np. e-Gold system. Do bitcoina stosuje się termin kryptowaluta, waluta cyfrowa, cyberwaluta, cyberpieniądz lub waluta wirtualna. Jednakże sama nazwa bitcoin występuje w dwóch znaczeniach: jako międzynarodowy zdecentralizowany system płatności oraz jako cyfrowa jednostka pieniężna. Według słownika oksfordzkiego Bitcoin jest to rodzaj cyfrowej waluty, w przypadku której używa się technik szyfrowania do generowania jednostek waluty i sprawdzania przepływów funduszy, działających niezależnie od banku centralnego.
[cmsmasters_sidebar shortcode_id=”jnlvyohb25″ sidebar=”midzy-postami-250×300″ classes=”reklamamobile”]
Zasady funkcjonowania Bitcoina
Europejski Bank Centralny (ECB 2012) uważa, że waluty takie jak bitcoin, które nie mają jasno zdefiniowanego statusu prawnego, mogą być traktowane jako alternatywne waluty (np. waluty lokalne) lub wirtualne waluty (e-pieniądz)
Bitcoin nie ma fizycznej postaci – jest to waluta całkowicie wirtualna, istniejąca jako ciąg znaków. Transakcje z użyciem bitcoina są w pełni anonimowe. Może ich dokonać osoba fizyczna, czyli tradycyjny klient, tzw. Bitcoin Core. Na rynku funkcjonują też specjalne portfele, wyspecjalizowane kantory oraz liczne giełd kryptowalut, gdzie można dokonać transakcji. Cenę BTC kształtuje popyt i podaż, co ma duży wpływ na stabilność waluty. Przykładowo, nawet pojedyncza transakcja może zachwiać jego kursem. Jeden bitcoin dzieli się na 100.000.000 satoshi
Kluczową cechą bitcoina jest z góry zaplanowana ilość tej waluty. Liczba bitcoinów nigdy nie przekroczy 21 milionów, gdyż tak został zaprogramowany ich system. Po osiągnięciu tego pułapu bitcoiny przestaną być produkowane. Dotychczasowe kopalnie przestaną funkcjonować stając się jedynie pośrednikami w transakcjach, nagradzanymi prowizją od ich przeprowadzenia. W 2017 r. na świecie istniało już około 16 milionów bitcoinów, co oznacza, że rynek zbliża się do górnej granicy
Rys. 1. Liczba istniejących bitcoinów
Na rynku funkcjonują również „bitcoinowe” bankomaty, które są w zasadzie komputerami podłączonymi na stałe do sieci obejmującej kilkadziesiąt milionów komputerów na całym świecie. Urządzenia te umożliwiają wymianę realnej gotówki na kryptowalutę i odwrotnie. Użytkownik może za pośrednictwem takiego bankomatu utworzyć klucz transakcji przypisywany do wskazanego konta. Najwięcej takich urządzeń, ponad 500 sztuk, znajduje się na terenie USA. W Kanadzie działa 135 urządzeń, a w Wielkiej Brytanii funkcjonują 43 maszyny.
[cmsmasters_sidebar shortcode_id=”jnlvyohb25″ sidebar=”midzy-postami-250×300″ classes=”reklamamobile”]
Metody pozyskiwania i gromadzenia Bitcoina
Od momentu powstania bitcoina wszystkie dotyczące go transakcje są zapisywane chronologicznie w blokach tworzących łańcuch bloków. Składają się one na bazę danych liczącą w 2017 r. ponad 160 GB. Zapisywanie wszystkich transakcji w blokach jest procesem nazywanym „kopaniem”. Wymaga on od komputerów rozwiązywania skomplikowanych problemów kryptograficznych. Zajmują się tym osoby, tzw. górnicy, którzy za weryfikację bloków otrzymują zapłatę w formie bitcoinów. Energia zużyta przez komputery do kopania bitcoinów w 2017 r. przekroczyła roczne poziomy zużycia elektryczności przez np. Irlandię. Według danych udostępnionych przez serwis PowerCompare.co.uk. od początku 2017 r. na kopanie bitcoina na świecie zużyto łącznie 30,15 terawatogodzin energii elektrycznej (przykładowa Irlandia w 2017 r. zużyła 25 terawatogodzin). Szacuje się, że 80% infrastruktury służącej do kopania bitcoinów znajduje się w Chinach, gdzie koszty elektryczności są niższe niż w Europie czy Stanach Zjednoczonych. Aby zwiększyć moc „kopania” górnicy tworzą kopalnie, w których pracuje szereg zintegrowanych „koparek”, lub łączą siły przez tzw. pool.
Rys. 2. Kopalnia bitcoinów
Nowy użytkownik może zacząć korzystać z bitcoinów w oparciu o zainstalowanie portfela Bitcoin na swoim komputerze lub telefonie. Otrzyma wówczas wygenerowany swój pierwszy adres Bitcoin. Ten proces jest zbliżony do działania emaila, jednakże adres Bitcoin powinien być wykorzystany tylko raz. Użytkownik dysponujący portfelem może już dokonywać transakcji. Wszystkie potwierdzone transakcje zostają w nim zapisane, dzięki czemu portfele Bitcoin mogą obliczyć saldo, a tym samym zweryfikować transakcje. Transakcja jest transferem dowolnej kwoty pomiędzy portfelami Bitcoin. Portfele zawierają porcje tajnych danych, zwanych kluczami prywatnymi lub seedami, które są używane do podpisywania transakcji. Podpis zapobiega modyfikacjom transakcji przez osoby trzecie. Transakcje są potwierdzane przez sieć w ciągu kolejnych 10 minutach w procesie zwanym wydobywaniem
[cmsmasters_sidebar shortcode_id=”jnlvyohb25″ sidebar=”midzy-postami-250×300″ classes=”reklamamobile”]
W Manifeście Satoshi Nakamoto zamieszczono schemat działania sieci bitcoina.
Rys. 3. Schemat działania sieci Bitcoin
Warto pamiętać, że transakcja dokonana przy użyciu Bitcoin nie może zostać cofnięta. W razie omyłki transakcja może być jedynie dobrowolnie zwrócona przez osobę, która otrzymała środki.
Możliwości i czynniki ryzyka związane z Bitcoinem
[cmsmasters_sidebar shortcode_id=”jnlvyohb25″ sidebar=”midzy-postami-250×300″ classes=”reklamamobile”]
Posługiwanie się bitcoinem w transakcjach ma wiele zalet, jak również szereg wad związanych z czynnikami ryzyka. Podstawową zaletą jest możliwość dość szybkiej zapłaty bitcoinem w dowolnym miejscu i czasie, od warunkiem dostępu do Internetu. System bitcoina umożliwia większą kontrolę nad swoimi środkami niż w przypadku tradycyjnych przelewów czy usług międzynarodowych transferów pieniężnych. Transakcje bitcoinem nie wymagają udziału instytucji bankowych, które przy tradycyjnym obrocie pełnią funkcję kontrolera. To społeczność kryptowaluty sprawuje nad nim nadzór, a zasady, według których działa ten system, są zapisane w kodzie komputerowym, który staje się „prawem” (ang. code is law).
Brak pośredników zazwyczaj skutkuje niższymi opłatami transakcyjnymi niż w przypadku tradycyjnych przelewów. Jednakże w przypadku Bitcoina dużym kosztem jest zużyta energia elektryczna oraz rosnące koszty transakcyjne wskutek wciąż zwiększającemu się popytowi na bitcoina. Bitcoin pracuje nad wprowadzeniem bezpłatnych i niemal natychmiastowych przekazów bitcoinów w ramach podsieci zaufanych kontrahentów. Otworzą oni pomiędzy sobą kanały płatności, możliwe dzięki implementacji tzw. Lightning Network. Efektu tych prac można się spodziewać za kilka lat.
Kolejną zaletą bitcoina jest kwestia bezpieczeństwa. Zabezpieczenia stosowane przez tę kryptowalutę są obecnie praktycznie nie do złamania, gdyż taki atak wymagałby gigantycznej mocy obliczeniowej. Zdarzyło się jednakże obejście zabezpieczeń podmiotów pośredniczących w handlu krypto walutami, np. giełda Bitfinex w sierpniu 2016 r. utraciła 120 tys. bitcoinów. Bezpieczeństwo bitcoina wynika również z oparcia jego technologii na oprogramowaniu open source, mającym publicznie dostępny kod źródłowy, dzięki czemu jego błędy są szybko wychwytywane i naprawiane.
Niewątpliwą zaletą bitcoina jest transparentność transakcji, gdyż większość informacji dotyczących przeszłych transakcji jest publicznie dostępna w czasie rzeczywistym. Sklepy czy punkty handlowe mają możliwość wprowadzenia płatności bitcoinem (w ramach obowiązującego prawa). Walutę cyfrową uzgodnioną przez obie strony transakcji placówki handlowe mogą otrzymać szybko, bezpośrednio na swoje konto, bez możliwości zwrotu. Mogą ją również wymienić np. na złotówki (InPay) lub dolary (BitPay)
Do czynników ryzyka związanych z bitcoinem należy brak możliwości kontroli przepływu danych przez podmioty trzecie np. banki, co przez zwolenników kryptowalut zaliczane jest do ich zalet. Przy transakcjach bitcoinem występuje ponadto duża trudność identyfikacji tożsamości osób biorących udział w wymianie, wskutek zdecentralizowanego systemu przesyłania danych. Zapisy w zakresie danych, przechowywane w tzw. blockchainie (księdze głównej) nie są odporne na kradzieże polegające na nieuprawnionym skopiowaniu prywatnego klucza do portfela użytkownika, pozyskaniu adresu i wykorzystaniu go do transferu bitcoinów na inny adres. Dlatego też brak kontroli banków, również zaliczany przez wielu do zalet kryptowalut, wiąże się z problemem zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa portfela użytkownika, gdzie przechowywane są prywatne klucze dostępu służące do dokonywania transakcji. Nieodwracalność transakcji bitcoinem, wraz z dużym limitem anonimowości, przekłada się na niemożność ustalenia tożsamości złodzieja. Anonimowość systemu bitcoina wiąże się z kolejnym czynnikiem ryzyka, tj. możliwością wprowadzania do obrotu pieniędzy pochodzących z nielegalnych źródeł, np. z handlu narkotykami czy bronią. Kryptowaluta jest również wygodnym narzędziem do finansowania działalności terrorystycznej.
[cmsmasters_sidebar shortcode_id=”jnlvyohb25″ sidebar=”midzy-postami-250×300″ classes=”reklamamobile”]
Mimo swoich wad Bitcoin jest nadal popularny, a zainteresowanie nim stale rośnie. Zaczynają go akceptować takie firmy, jak Microsoft, PayPal, Dell, Steam/Valve, Mozilla, Wikipedia, czy WordPress). Rośnie również ilość miejsc, w których akceptowane są kryptowaluty. Np. w Warszawie jest 38 punktów stacjonarnych, w których można zapłacić bitcoinem. W lutym 2018 r. mapa wskazywała 11.821 punktów akceptujących bitcoiny na całym świecie.